Ηλίας Α. Τσιτσέλης: Ο ακούραστος ιστοριοδίφης της Κεφαλονιάς.

Ο Ηλίας Τσιτσέλης, γιός του Άγγελου Τσιτσέλη και της Ρεγγίνας Πινιατώρου,  γεννήθηκε στο Πλατυμπόρο Παλλικής Κεφαλονιάς, το 1850. Γόνος  οικογένειας πλουσίων και ευγενών, Ιταλικής καταγωγής,  η οποία μετανάστευσε τον μεσαίωνα στην Πελοπόννησο και αργότερα στην Κεφαλονιά. Αφού πήρε τη βασική του μόρφωση στο νησί, σπούδασε νομικά και φιλολογία στην Αθήνα. 

Μετά το πέρας των σπουδών του, ασχολήθηκε με την  Ιστορία και τη λαογραφία.  Η ευρεία γλωσσομάθεια του, αλλά και η οικονομική του κατάσταση, τον βοήθησαν  να περιοδεύει, τόσο στην υπόλοιπη Ελλάδα, όσο και  στην Ευρώπη.  Ιδιαίτερα επισκεπτόταν, πνευματικά κέντρα, βιβλιοθήκες, μουσεία, κλπ, στην Ιταλία, όπου ερευνούσε και συνέλλεγε ιστορικά στοιχεία, που αφορούσαν την διοίκηση και τον πολιτισμό της Κεφαλονιάς, όταν αυτή τελούσε υπό Φράγκικη κατοχή και ιδιαίτερα την εποχή της Ενετοκρατίας. 

 Επίσης, με την ακούραστη και συνεχή ερευνά του στα αρχεία των εκκλησιών,  των Μοναστηριών, των βιβλιοθηκών και άλλων ιδιωτικών συλλογών, του νησιού, αλλά και της Επτανήσου, συνέλεξε και μελέτησε πλούσιο υλικό, ιστορικό, λαογραφικό, κοινωνικό και ηθογραφικό, το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα στην δημιουργία μεγάλης αξίας συγγραμμάτων, κορυφή των οποίων υπήρξε το γνωστό και περίφημο έργο του τα «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα». 

Τα «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα», το οποίο αποτελείται από τρείς ογκώδεις τόμους, αποτελούν μια πολύτιμη πηγή, πάνω στην ιστορία, τη λαογραφία και τις βιογραφίες επίλεκτων Κεφαλονιτών.  Έχουν εκδοθεί, απ’ ότι γνωρίζω μέχρι στιγμής, ο πρώτος και ο δεύτερος τόμος.  Ο πρώτος ο οποίος  περιλαμβάνει, βιογραφίες, ιστορίες οίκων, δημοσιεύματα, εκδόθηκε από τον ίδιο τον Τσιτσέλη το 1904.  Ο δεύτερος τόμος, στον οποίο περιέχονται, εκκλησιαστικά, η ιστορία μοναστηριών, χρονογραφίες, πολιτικά και στατιστικά σημειώματα, δεν πρόφθασε να τον εκδώσει ο ίδιος.  Τα χειρόγραφα του όμως, τα είχε φυλάξει επιμελώς η οικογένεια του και εκδόθηκαν με την χορηγία του Βαλλιανείου Κληροδοτήματος Κεφαληνίας και την φροντίδα του Κοσμέτου Π. Φωκά – Κοσμετάτου το 1960.   Οι δύο αυτοί τόμοι, επανεκδόθηκαν, το 1980, από την Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά.  Ο τρίτος τόμος, περιλαμβάνει τα γλωσσικά -λαογραφικά της Κεφαλονιάς, από τα κατάλοιπα του συγγραφέα. Η ύλη του τρίτου τόμου, βρισκόταν διάσπαρτη.  Άλλη δημοσιευμένη σε έντυπα της εποχής και άλλη στα χειρόγραφα κατάλοιπα του Ηλία Τσιτσέλη.  Χρειάσθηκε  πολλή και επίπονη δουλειά, για να συγκεντρωθεί όλο αυτό το υλικό και να εκδοθεί σε τόμο. 

Ο Ηλίας Τσιτσέλης, είχε συλλέξει περίπου τέσσερις χιλιάδες παροιμίες, τις οποίες και δώρισε στον μεγάλο Έλληνα λαογράφο, τον ιδρυτή της επιστήμης της λαογραφίας, Νικόλαο Πολίτη.  Υπήρξε συνεργάτης πολλών περιοδικών και ανταποκριτής σε διάφορες εφημερίδες.  Ήταν ένας από τους τακτικούς συνεργάτες, του πολύ καλού για την εποχή του, περιοδικού «Παρνασσός», που εξέδιδε ο ομώνυμος σύλλογος, στο οποίο ο Τσιτσέλης, πάντοτε προέβαλε θέματα που είχαν σχέση με την Κεφαλονιά.   Επίσης το 1877, είχε εκδώσει το «Γλωσσάριο» της Κεφαλονιάς.  

Άνθρωπος με ιδιαίτερα λεπτά αισθήματα, με ευαίσθητη ανθρώπινη καρδιά, είχε γράψει και κάποια λυρικά ποιήματα, μερικά από τα οποία μελοποιήθηκαν.  Θα αναφερθώ σε ένα που μιλούσε για μια ωραία νεαρή κυρία, απ’ το Ληξούρι, που πενθούσε και φορούσε μαύρα, με μαύρα μαλλιά και μαύρα μάτια.  Το ποίημα αυτό μελοποίησε, ο Διονύσης Λαυράγκας, και είχα τραγουδηθεί πολύ.

Τα μάτια σου

Όταν τ’ ωραίο φόρεμά σου

εκείνο το κατάμαυρο φορείς,

και λες πως είναι η αγκαλιά σου

ολόμαυρη, αγρία καταιγίς,

τότε ρωτώ, ποιο άραγε απ’ τα τρία,

το φόρεμα, τα μάτια ή τα μαλλιά

έχουνε της μαυρίλας τα πρωτεία;

Κι ακούω από μέσα, Θέ μου, μια μιλιά.

Αχ ! το φόρεμα νεκρόν είναι χρώμα

και τα μαλλιά ποτέ τους δεν μιλούν,

μόνον τα μάτια έχουνε στόμα,

λένε πολλά, γλυτώνουν και  χαλούν !

Ο Ηλίας Τσιτσέλης, ο «Σιορ Λιάς», όπως τον ονόμαζαν, ήταν πασίγνωστος στο νησί και αγαπητός σε όλους, που χαιρόντουσαν να τον συναντούν να τον χαιρετούν και να μιλούν μαζί του.  Έχαιρε εκτίμησης τόσο στο Ληξούρι, όσο και στο Αργοστόλι.  Άκρως Δημοκρατικό άτομο, στις βουλευτικές εκλογές του 1912, μετά από την παρότρυνση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ό οποίος έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση κι αγάπη για τον Τσιτσέλη, έθεσε υποψηφιότητα και βγήκε πρώτος βουλευτής, Κεφαλονιάς και Ιθάκης, όταν συνυποψήφιοί του ήταν έμπειροι τοπικοί πολιτικοί, όπως, ο καθηγητής Πανεπιστημίου Νικόλαος Αλιβιζάτος και ο πολιτικός και συγγραφέας, Θάνος Τυπάλδος Μπασιάς. Πέθανε το 1927 στο Ληξούρι.

Με ενέργειες της, η Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά, επί προεδρίας Παύλου Ι. Μαρκέτου, έστησε την προτομή του Ηλία Τσιτσέλη στο Αργοστόλι.  Τα αποκαλυπτήρια της, έγιναν μετά από μια σεμνή τελετή στις 2 Ιουλίου 1967.  Το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης κατεβλήθη από την Αδελφότητα, ενώ συνέδραμαν, το Σωματείο Κεφαλήνων Ν. Υόρκης «ο Αίνος», ο Ευάγγελος Μπασιάς, ο Παναγής Σολομός, ο Γρηγόρης Λιβιεράτος, οι Αδελφοί Τυπάλδου, ο Διονύσιος Τζανετάτος και Σπυρίδων Γασπαρινάτος.  Την προτομή φιλοτέχνησε, εντελώς δωρεάν, για την καλλιτεχνική δουλειά του, ο Αθηναίος γλύπτης και φίλος της Κεφαλονιάς, Κωνσταντίνος Κόλλιας.

Ο τότε Δήμαρχος Αργοστολίου, Γεράσιμος Δανάτος, στην ομιλία του κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων, χαρακτήρισε τον Τσιτσέλη σαν «την πνευματική δόξα της Κεφαλονιάς», το έργο του τα Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, σαν «πολύτιμο πνευματικό θησαυρό»,  και τον ονομάτισε σαν τον «πατέρα της Κεφαλονίτικης λαογραφίας». Και πολύ σωστά !

Σπύρος Δ. Ματιάτος

Πηγές:  Κεφαλληνιακά Σύμμικτα. «Σημείωμα για την Ανατύπωση»

             Ηλίας Τσιτσέλης, Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του εις Αργοστόλιον.